Geri Dönüşüm Sembolü Nedir?
Ambalaj geri dönüşüm sembolü genellikle üçgen şeklinde birbirini takip eden ok işaretlerinden oluşan “Mobius döngüsü”dür (♻️) ve bu sembol, ambalajın geri dönüştürülebileceğini ya da geri dönüşüm sürecine uygun olduğunu gösterir; sembolün içinde yer alan rakam veya kısaltma ise ambalajın hangi malzemeden üretildiğini belirtir (örneğin 1 PET, 5 PP gibi). Bunun dışında plastikler için 1’den 7’ye kadar numaralandırılmış üçgenler, kağıt geri dönüşüm sembolü, cam geri dönüşüm sembolü ve metal geri dönüşüm sembolü için özel semboller ve Avrupa’da sıkça kullanılan “Yeşil Nokta” işareti de ambalajların geri dönüşüm sistemine katılımını gösteren diğer işaretle
Mobius Döngüsü
Mobius döngüsü, genellikle üç ok şeklinde tasarlanmış ve birbirini takip eden dairesel bir üçgen formunda gösterilen evrensel geri dönüşüm sembolüdür (♻️). Bu sembol, geri dönüşüm sürecinin üç temel aşamasını temsil eder: atıkların toplanması, yeniden işlenmesi ve tekrar kullanıma sunulması. 1970’lerde çevre bilincini artırmak amacıyla tasarlanan bu işaret, günümüzde ambalajların ve ürünlerin geri dönüştürülebilir olduğunu ya da geri dönüştürülmüş malzemelerden üretildiğini göstermek için yaygın şekilde kullanılmaktadır.
Yeşil Nokta
Yeşil Nokta, ambalaj üzerinde iki birbirine geçmiş yeşil ok şeklinde yer alan bir işarettir ve bu sembol, ambalajın üreticisinin geri dönüşüm ve atık yönetim sistemine mali katkı sağladığını gösterir. Avrupa ülkelerinde yaygın olarak kullanılan Yeşil Nokta, ambalajın mutlaka geri dönüştürüleceği anlamına gelmez; ancak üreticinin, ürünün ambalaj atıklarının toplanması ve geri dönüşüm süreçlerinin finansmanına katıldığını ifade eder.
Geri Dönüşüm Kodları ve Numaraları Ne Anlama Gelir?
Plastiklerin geri dönüşüm kodları ve numaraları, özellikle plastik ambalajların üzerinde yer alan ve 1’den 7’ye kadar numaralandırılmış üçgen içindeki sembollerdir; bu işaretler, ambalajın hangi tür plastikten üretildiğini ve geri dönüşüm sürecindeki uygunluğunu belirtir. Örneğin 1 numara PET (şişelerde), 2 numara HDPE (deterjan kutularında), 5 numara PP (yoğurt kaplarında) kullanılırken, 3 PVC, 4 LDPE, 6 PS ve 7 diğer plastikleri ifade eder. Bu kodlar sayesinde tüketiciler ve geri dönüşüm tesisleri, atıkları doğru şekilde ayrıştırarak geri dönüşüm sürecini daha verimli hale getirebilir.
| Kod | Kısaltma | Plastik Tipi | Yaygın Ürünler | Geri Dönüşüm Durumu |
|---|---|---|---|---|
| 1 | PET/PETE | Polietilen tereftalat | Meşrubat şişeleri, yemeklik yağ kapları, fıstık ezmesi kavanozları | Yaygın olarak geri dönüştürülür |
| 2 | HDPE | Yüksek yoğunluklu polietilen | Süt sürahileri, şampuan/deterjan şişeleri, yoğurt kapları | Yaygın olarak geri dönüştürülür |
| 3 | PVC/V | Polivinil klorür | Blister ambalaj, pencere çerçeveleri, borular, döşemeler | Nadiren geri dönüştürülür |
| 4 | LDPE | Alçak yoğunluklu polietilen | Sıkılabilir şişeler, ekmek poşetleri, dondurulmuş gıda poşetleri, market poşetleri | Genellikle geri dönüştürülmez |
| 5 | PP | Polipropilen | Şişe kapakları, pipetler, yoğurt kapları, tek kullanımlık bebek bezleri, tüpler ve tepsiler | Bazen geri dönüştürülür |
| 6 | PS | Polistiren | Tek kullanımlık tabak/bardaklar, paket servis kapları, yumurta kartonları | Nadiren geri dönüştürülür; kırılabilir, kaçının |
| 7 | Diğer | Polikarbonat ve diğerleri | Biberonlar, elektronik kutular, CD/DVD’ler, naylon, akrilik, fiberglas | Geleneksel olarak geri dönüştürülmez; BPA içerebilir, yerel programa bakın |
1 – PET veya PETE (Polietilen Tereftalat)
PET veya PETE (Polietilen Tereftalat), plastik geri dönüşüm sembolü kodu 1 ile gösterilen ve en çok içecek şişeleri, su şişeleri, yağ şişeleri gibi tek kullanımlık ambalajlarda kullanılan plastik türüdür. Şeffaf, hafif ve dayanıklı yapısıyla yaygın tercih edilen PET, geri dönüşüm açısından da en kolay işlenen plastiklerden biridir. Ancak tekrar tekrar kullanımı önerilmez; çünkü uzun süreli kullanımda bakteri tutma riski ve kimyasal sızıntı ihtimali vardır. Geri dönüştürüldüğünde ise polyester elyaf, tekstil ürünleri, halı, yeni şişeler veya ambalaj malzemeleri üretiminde değerlendirilebilir.
2 – HDPE (Yüksek Yoğunluklu Polietilen)
HDPE (Yüksek Yoğunluklu Polietilen), geri dönüşüm kodu 2 ile belirtilen, sağlam, kimyasallara dayanıklı ve nem geçirmez özellikleri sayesinde gıda, temizlik ürünleri ve kozmetik ambalajlarında (örneğin süt şişeleri, deterjan kutuları, şampuan şişeleri) sıkça kullanılan bir plastik türüdür. Sağlığa görece daha güvenli kabul edilen HDPE, geri dönüşüm sürecinde de oldukça değerlidir; geri dönüştürüldüğünde boru, plastik kasa, oyuncak, çöp kutusu, bahçe mobilyası gibi uzun ömürlü ürünlerin yapımında kullanılabilir.
3 – PVC (Polivinil Klorür)
PVC (Polivinil Klorür), geri dönüşüm kodu 3 ile gösterilen, sert veya esnek formda üretilebilen ve dayanıklılığı sayesinde özellikle inşaat sektöründe (pencere profilleri, borular, zemin kaplamaları) ve bazı ambalaj malzemelerinde kullanılan bir plastik türüdür. Ancak üretiminde ve geri dönüşümünde klor içerdiği için çevreye ve insan sağlığına zararlı kimyasallar açığa çıkabilir. Bu nedenle geri dönüşümü diğer plastiklere göre daha zordur ve sınırlı tesislerde yapılabilir; genellikle yeniden işlenerek inşaat malzemeleri, bahçe hortumları veya kablo kaplamaları gibi ürünlerde değerlendirilebilir.
4 – LDPE (Düşük Yoğunluklu Polietilen)
LDPE (Düşük Yoğunluklu Polietilen), geri dönüşüm kodu 4 ile gösterilen, esnek, hafif ve dayanıklı bir plastik türüdür. Genellikle market poşetleri, streç filmler, sıkılabilir şişeler, dondurulmuş gıda ambalajları ve kaplama malzemelerinde kullanılır. Geri dönüşümü PET ve HDPE’ye göre daha zor ve maliyetli olsa da mümkün olduğunda ayrıştırılıp geri dönüştürülmelidir. Geri dönüştürüldüğünde çöp torbası, yer döşemesi, boru, posta kutusu veya yeni poşet gibi ürünlerin üretiminde değerlendirilebilir.
5 – PP (Polipropilen)
PP (Polipropilen), geri dönüşüm kodu 5 ile gösterilen, ısıya dayanıklı, hafif ve sağlam bir plastik türüdür. Yoğurt kapları, margarin kutuları, pipetler, şişe kapakları, ilaç şişeleri ve gıda saklama kapları gibi birçok ambalajda yaygın olarak kullanılır. Diğer plastiklere kıyasla daha güvenli kabul edilir ve mikrodalga ile sıcak gıdalara daha dayanıklıdır. Geri dönüşümü mümkün olup yeniden işlenerek otomotiv parçaları, fırça kılları, sinyal lambaları, saklama kutuları veya yeni ambalaj ürünleri üretiminde değerlendirilebilir.
6 – PS (Polistiren)
PS (Polistiren), geri dönüşüm kodu 6 ile gösterilen, hafif, sert veya köpük formunda üretilebilen bir plastik türüdür. Plastik tabak, bardak, yoğurt kapları, ambalaj köpüğü ve bazı tek kullanımlık gıda kaplarında sıkça kullanılır. Ancak kırılgan ve ısıya karşı dayanıksız olması, ayrıca geri dönüşümünün zor ve maliyetli olması nedeniyle çevresel etkisi yüksek bir malzemedir. Geri dönüştürüldüğünde çöp kutusu, izolasyon malzemesi, CD kutusu veya bazı inşaat malzemeleri gibi ürünlerin üretiminde kullanılabilir.
7 – Diğer
Geri dönüşüm kodları 7 “Diğer” olarak işaretlenen plastikler, 1–6 kodlarına girmeyen ve genellikle farklı veya karma plastik karışımlarından üretilen malzemeleri ifade eder. Bu kategoriye polikarbonat (PC), naylon, bazı biyoplastikler ve karma plastik ambalajlar dahildir. Bu plastikler geri dönüşüm açısından en zorlu olanlardır; çünkü malzeme türleri farklı olduğu için standart geri dönüşüm tesislerinde işlenmesi güçtür. Geri dönüştürüldüğünde genellikle plastik levha, boru, bazı otomotiv parçaları veya özel ürünler için kullanılır, ancak çoğu zaman enerji geri kazanımı (yakma) yöntemiyle değerlendirilir.
Ambalaj Üzerindeki Semboller Nasıl Okunur?
Ambalaj geri dönüşüm kodları üzerindeki semboller, ürünün malzemesini, geri dönüşüm uygunluğunu ve kullanım talimatlarını hızlıca anlamamızı sağlar. Üçgen içindeki oklar (Mobius döngüsü) geri dönüşümü, içindeki rakam veya kısaltma ise ambalajın hangi malzemeden yapıldığını gösterir; örneğin 1 PET, 2 HDPE gibi. Plastiklerin yanında bazen çöp kutusu, cam veya kâğıt sembolleri bulunur ve ambalajın doğru atık kutusuna atılması gerektiğini belirtir. Ayrıca Yeşil Nokta gibi işaretler, üreticinin geri dönüşüm sistemine katkıda bulunduğunu gösterir, ancak doğrudan geri dönüştürüleceği anlamına gelmez. Bazı ambalajlarda sıcaklık, mikrodalga veya bulaşık makinesi kullanımıyla ilgili uyarı sembolleri de yer alır, böylece tüketici hem çevre hem de sağlık açısından bilinçli karar verebilir.
Tüketici Olarak Geri Dönüşüm Kodlarına Neden Dikkat Etmeliyiz?
Tüketici olarak sembolü geri dönüşüm işareti kodlarına dikkat etmek, hem çevreye hem de kendi sağlığımıza fayda sağlar. Kodlar, ambalajın hangi malzemeden üretildiğini ve geri dönüşüm sürecine uygunluğunu gösterdiği için, atıkları doğru şekilde ayrıştırmamıza yardımcı olur; böylece geri dönüşüm tesislerinde malzemeler etkili bir şekilde işlenebilir. Ayrıca bazı plastik türleri (örneğin PVC veya PS) sağlık açısından risk taşıyabilirken, PET, HDPE veya PP daha güvenli kabul edilir. Kodlara dikkat etmek, hem doğal kaynakların korunmasına, enerji tasarrufuna ve çevre kirliliğinin azaltılmasına katkı sağlar hem de evde ve toplulukta atık yönetimini bilinçli ve sürdürülebilir hâle getirir.
Geri Dönüşüm Sembolleri Sadece Plastiklerde Mi Kullanılır?
Hayır, geri dönüşüm sembolleri sadece plastiklerde kullanılmaz; cam, metal, kâğıt ve karton ambalajlarda da farklı sembollerle geri dönüşüm bilgisi verilir. Örneğin cam şişelerde genellikle “atık cam” sembolü, alüminyum kutularda alüminyum geri dönüşüm işareti, kâğıt ve karton ambalajlarda ise geri dönüştürülmüş kâğıt logosu bulunur. Bu semboller, tüketicinin ambalajı doğru şekilde ayrıştırmasını sağlayarak tüm malzeme türlerinin verimli bir şekilde geri dönüştürülmesine katkı sağlar.
